In gesprek met tieners

Voor sommige mensen is het contact met jongeren iets dat hen haast vanzelf afgaat. Voor anderen ligt dat wat anders. Je vraagt je af of jongeren wel op jou zitten te wachten… en hoe begin je een gesprek? Hoe houd je het gesprek gaande? Maar nog belangrijker: ‘Hoe kom je erachter hoe het nou echt met een tiener gaat?’ Daar zullen ze niet direct antwoord op geven. Oprechte interesse is één van de antwoorden op dit vraagstuk. Ben je oprecht geïnteresseerd hoe het met de tiener gaat of ben je jouw lijstje aan het afvinken?

Stel alleen de vraag: ‘hoe gaat het met je?’ als je echt kunt luisteren naar het antwoord en daarop gaat reageren. Communicatie met tieners is kwetsbaar…ze kunnen snel de conclusie trekken dat je niet echt in ze geïnteresseerd bent.

Om jou als jeugdleider te ondersteunen in het contact met jouw tieners een aantal tips:

1. LSD, luisteren, samenvatten en doorvragen

Luisteren

Goed luisteren is een kunst! Goed luisteren zorgt voor echte verbinding, voorkomt misverstanden en geeft de tiener de mogelijkheid om zijn verhaal echt kwijt te kunnen.

Een tip om goed te kunnen luisteren:

Volledige focus: Zorg ervoor dat je met niets anders bezig bent maar je volledig focust op de tiener. Luister met aandacht, onderbreek niet, geef geen advies of troost, stel niet gerust (ook niet in gedachten). Laat de tiener bepalen waar het gesprek over gaat en welke kant het op gaat.

Doorvragen

Omdat je niet wil dat een gesprek oppervlakkig blijft, maar juist de diepte ingaat vraag je door. Doorvragen is belangrijk. Het geeft de tiener de ruimte om meer te vertellen. Dit kan op elk moment tijdens het gesprek, maar zeker nadat je een samenvatting hebt gegeven. Dit is het moment dat je de diepte ingaat!  Je stelt een vraag omdat je meer wil weten of omdat je wil checken of je de tiener goed begrepen hebt. In elk geval zorgt doorvragen ervoor dat je geïnteresseerd overkomt en verdiepen ze het gesprek. Doorvragen kan lastig zijn. Zeker als dit de emoties van de tiener raakt.  Als je dit merkt kun je het bespreekbaar maken. “Joh, ik merk dat dit jou wat doet…vind je het lastig om hierover te praten?” Als dat zo is, kun je er in het gesprek mee aan de slag.

2. Uitnodigende vragen

Om de tiener te helpen zijn verhaal te doen is het belangrijk om uitnodigende vragen te stellen. Open vragen zijn daarvoor het meest geschikt. Dit zijn vragen die uitnodigen om te vertellen en ruimte bieden om zelf iets onder woorden te brengen.

Een open vraag begint meestal met de woorden:

• Wie
• Wat
• Waar
• Wanneer
• Hoe

Het is bijna niet mogelijk om een vraag die met één van deze vraagwoorden begint met “ja” of “nee” te beantwoorden. De ander kan natuurlijk wel proberen een antwoord van één woord te geven maar meestal lok je met een open vraag minstens een hele zin uit. 

Gesloten vragen zijn vragen waar een tiener alleen maar met ‘ja ’of ‘nee’ op kan antwoorden. Deze vragen zijn natuurlijk niet helemaal verboden. Je kunt met een gesloten vraag een reactie van een tiener vragen of de tiener uitnodigen zijn verhaal kracht bij te zetten. Bijvoorbeeld: echt waar? Met gesloten vragen kun je ook iets samenvatten of bevestigd krijgen.

3. Duidelijkheid

Om duidelijk te krijgen hoe het echt met de tiener gaat kun je vragen naar de gevoelens die spelen, en daarbij een voorstel doen welke behoeftes eronder liggen: ‘voel je je ongerust over…? Ben je teleurgesteld dat…? Heb je behoefte aan…?’ In dit geval is het beter om een gesloten vraag te gebruiken. De vraag: ‘hoe voel je je daarbij?’ Is voor een tiener lastig te beantwoorden.

Realiseer je bij het stellen van deze vragen dat je zelf het antwoord niet kunt weten. Vragen geformuleerd als conclusie of interpretatie kunnen al snel als oordeel overkomen of de jongere het gevoel geven niet begrepen te zijn.  Voel maar: ‘Dus je bent gefrustreerd. Ik weet dat je ongerust was. Ik zie dat je teleurgesteld bent.’ Niemand wil zich dat laten zeggen. De ander kan alleen zelf voelen wat er gaande is. Je kunt hooguit de jongere helpen te verwoorden wat hij voelt door te vragen naar welke behoefte eronder ligt. Pas er dus voor op dat je niets invult maar alles in de vraagvorm houdt.

4. Wees een oen

Benader de tiener Open, Eerlijk en Nieuwsgierig. Niets is irritanter dan iemand die steeds zijn eigen idee of verhaal in het gesprek gooit. Is deze persoon nu nieuwsgierig naar jouw verhaal, of wil hij gewoon zijn eigen verhaal kwijt? Open: hoor en accepteer het verhaal van de ander. Eerlijk: als je moeite hebt met de informatie of het gesprek, dan breng je dit eerlijk naar voren. Nieuwsgierig: probeer je te verplaatsen in de situatie en luister. Dan krijgt het gesprek de juiste toon. Besef dat je met sommige vragen eigenlijk alleen jouw eigen nieuwsgierigheid bevredigt, en dat het de verteller afleidt van zijn verhaal.

Elke vraag die informeert naar het wie, wat, waar, wanneer en waarom kan dat effect hebben. Van een waaromvraag schieten veel mensen zelfs in de verdediging, wat een verbinding tussen jou en de ander in de weg staat. Wees je daarvan bewust en let daarom goed op de manier waarop je de vraag stelt.

5. Laat OMA thuis

Oordelen, Meningen en Adviezen. Iedereen heeft in het gesprek met een ander zijn eigen OMA‘s. Zet deze even aan de kant. Het gaat nu om het verhaal van de tiener. Probeer niet gelijk met suggesties of tips te komen, deze staan namelijk het goed luisteren in de weg.  

6. Openheid

Een gesprek zal nooit diepgang krijgen als je niet zelf bereid bent om open te zijn. Want hoe kun je van een jongere verlangen zich kwetsbaar op te stellen als je dat zelf niet doet. Een gesprek is tweerichtingsverkeer en geen ondervraging. 😊 Deel daarom ook uit jouw eigen leven maar blijf er wel voor zorgen dat de tiener centraal blijft staan. Bijvoorbeeld nu in de coronatijd: ‘tjonge ik vind het heel lastig om de hele tijd thuis te zijn en niet naar mijn werk te kunnen. Hoe ga jij daar mee om?’ Ja, vervelend hè om niet te weten waar je aan toe bent?

7. Contact via Social Media

Voor veel tieners is Social Media dé manier om met elkaar in contact te zijn en blijven. Jongens hebben veelal contact met elkaar door samen te gamen en bij de meiden zijn WhatsApp, Instagram en Snapchat razend populair. Als je als jeugdleider wil weten hoe het met een tiener gaat is contact via Social Media een mogelijke manier. Ook op Social media zijn de eerdergenoemde gesprekstechnieken bruikbaar.

De kracht van op deze manier contact hebben met jouw jongeren:

• Het is laagdrempelig; het is voor jongeren een vertrouwd communicatiemiddel;

• Het is flexibel: je kunt vaak zelf het moment kiezen;

• Je hebt tijd om na te denken over jouw antwoord;

• Openheid: door een zeker gevoel van anonimiteit zal het gesprek makkelijker de diepte in gaan.

Valkuilen:

• Afhaken: de ander kan zich onopvallend uit het gesprek terugtrekken zonder dat je het door hebt.

• Geen focus: doordat je elkaar niet ziet kun je eerder afgeleid zijn (tussendoor even je Facebook checken bijvoorbeeld). Ga op een rustige plek zitten met zo min mogelijk afleiding en focus je alleen op het onlinegesprek.

• Andere taal: bij chatten en mailen gelden andere taalregels dan in real life. Te weinig of juist te veel bevestiging, aanmoediging en emoticons kunnen een averechts effect hebben.

• Anonimiteit: doordat tieners online eerder het gevoel hebben anoniem te zijn kunnen ze jou dingen toevertrouwen die ze anders niet zo snel zullen vertellen. Ook voor online contacten geldt: beloof nooit algehele geheimhouding. Laat de jongere eigenaar van zijn verhaal blijven door met hem te overleggen met wie je dit verhaal wil delen. Soms kun je dingen horen die met iemand anders gedeeld MOETEN worden. Denk hierbij aan misbruik en mishandeling maar ook aan situaties waar jongeren op een andere manier helemaal in de knel zitten en de last voor jou alleen niet te dragen is.

Online luisteren

Ook online is actief luisteren belangrijk om tot een open en goed gesprek te komen. Juist online mis je de non-verbale signalen. Oefen jezelf daarom in het tussen de regels door lezen en vragen te stellen waarmee je de ander helpt zichtbaar te worden. Je mag best duidelijke vragen stellen, door zelf duidelijk te zijn geef je het goede voorbeeld.

11 tips rondom tieners die te maken hebben met echtscheiding.

1. Misschien een bekende tip maar die zo belangrijk blijft:
   Praat eerst met God over de tiener voordat je met de tiener over God praat.
   God ziet en kent de tiener en weet wat of wie er nodig is. Als jij afstemt op God zal Hij je leiden in het contact, daar mag je op vertrouwen.

2. Wees je ervan bewust dat een tiener die met een echtscheiding te maken heeft veel te verwerken krijgt, ook al zie je dat niet of wordt er niet over gepraat. Zelfs als ze in eerste instantie aangeven dat het prima met ze gaat. Stel daarom verdiepende vragen zoals: Wat gaat er goed? Hoe is het voor je dat …?

3. Een jongere deelt pas wat hem of haar bezig houdt als er vertrouwen is. Het is niet zo dat daar een lang traject aan vooraf hoeft te gaan. Het kan zelfs al in één gesprek ontstaan. Als je elkaar al wat langer kent is dat fijn en is het mogelijk dat er al vertrouwen is. Een lang traject is dus geen must. Per situatie en per tiener zal dit verschillen.

Ingrediënten van een gesprek waarin je vertrouwen opbouwt zijn:

• Oprechte aandacht. Vraag jezelf af: ‘Wil ik echt weten wat deze jongere bezig houdt?’

• Echt aanwezig zijn in het gesprek met jouw volle aandacht. Check bij jezelf of je echt de tijd hebt en of je niet te moe bent om je te concentreren. (Denk bijvoorbeeld aan een drukke intensieve tieneravond)na bijvoorbeeld een tieneravond. Dit kunnen redenen zijn die een vertrouwelijk gesprek in de weg staan. Als je niet je volle aandacht kunt geven, wees daar dan eerlijk over en spreek een ander moment af.

4. Wees je bewust dat het vertrouwen van een tiener in volwassenen beschadigd kan zijn door de scheiding. Dit vraagt alertheid in het betrouwbaar zijn in jouw contact met de tiener.

5. Praten terwijl je iets doet kan voor een tiener prettig zijn. Je hoeft elkaar dan niet zo aan te kijken en het voelt minder spannend wanneer er stiltes vallen. Wandelen, ergens een ijsje eten, rondje fietsen, balletje trappen, wees creatief en stem af op wat bij de tiener past. Als je weet dat een tiener het lastig heeft, kun je bijvoorbeeld aan het eind van een tieneravond even voorstellen om samen de afwas te doen of iets anders zodat je even samen bent.
   Je hebt dan misschien niet alle tijd maar je hebt wel de gelegenheid om te kijken of de tiener behoefte heeft aan contact en of je een afspraak kunt maken om op een ander moment het gesprek voort te zetten of weer op te pakken.

6. Let op signalen! Tieners geven soms signalen af die niet heel duidelijk zijn. Ze komen extra vroeg, blijven langer hangen of zoeken subtiel contact door als het serieuze deel voorbij is  nog een beetje bij je in de buurt blijven. Vraag God of Hij jouw wil helpen deze signalen op te pikken.

7. Wees je ervan bewust dat tieners loyaal zijn aan beide ouders. Als een tiener het gevoel krijgt te moeten kiezen zal het een innerlijk conflict ervaren. Spreek daarom nooit jouw mening of oordeel uit over een ouder. Door dit te doen raak je beslist het contact met de tiener kwijt. Als je hier meer over wilt weten kun je het artikel over loyaliteit lezen. Dit artikel komt begin 2021 op deze website.

8. Bij een echtscheiding verandert er voor tieners ook vaak veel in hun leefsituatie. Afhankelijk van hoe ouders de omgang regelen zijn ze wellicht niet meer elke keer in de gelegenheid om de jeugdavond te bezoeken. Vraag aan de tiener hoe dat voor hem/haar is en wat hij/zij graag zou willen. Er is vaak meer mogelijk dan je in eerste instantie zou denken.

9. Meng je niet in afspraken die de tiener heeft met ouders over bijvoorbeeld de verdeling van weekenden. Het kan soms vervelend zijn als je iets wil organiseren en die tiener kan er dan net niet bij zijn. Maar door hier iets over te zeggen kan je de tiener in een lastig pakket brengen.

10. Ouders kunnen het lastig vinden dat je als jeugdleider met de tiener praat over de echtscheiding. Ze kunnen dit ervaren als een bedreiging, zijn misschien bang voor veroordeling of schamen zich over wat er is gebeurd. Als je merkt dat dit speelt, kun je samen met de tiener kijken of je hier met de ouders over in gesprek kunt gaan. De steun die jij kunt geven is voor de tiener erg belangrijk. Als tieners niet de vrijheid voelen om met jou te praten omdat ouders daar moeite mee hebben, zullen ze afstand houden. Het is belangrijk dit te respecteren.

11. Benoem tijdens jeugdavonden regelmatig dat je er voor de tieners bent, ook buiten de avonden om. Bedenk voor jezelf wat je hierin wilt betekenen en wat voor jou haalbaar is.

Vragen?

Heb je na het lezen van dit artikel nog vragen? Mail ons dan jouw vraag via het contactformulier: www.zorgbijechtscheiding/contact

Wist je dat?

Zorg voor Jongeren een interactieve workshop kan geven over in gesprek zijn met jongeren? Neem voor meer informatie contact met ons op via het contactformulier: https://www.zorgvoorjongeren.nl/contact/

Gebruikte bronnen:

Handboek voor kinder- en jeugdpastoraat, C.Rietberg en C. Matsinger
Handboek voor jeugdleiders, C.Rietberg, A. Maliepaard en H. de Gier
Training in gesprek met tieners, Zorg voor jongeren, www.zorgvoorjongeren.nl